چرا از تماشا شهرهای ویران شده در سینما لذت می بریم؟ - وبلاگ هلن

به گزارش وبلاگ هلن، شهفرایندان نیویورک در حال دویدن از روی سقف تاکسی ها هستند و سخت در تلاشند تا از سونامی غول پیکری که به آن ها نزدیک می گردد، بگریزند. در آینه عقب اتوبوس، موج عظیمی را می توان دید که به سرعت میان شبکه خیابان های شهر جریان پیدا می نماید. این یکی از نمادین ترین صحنه های فیلمی با موضوع سرانجام دنیاست است. شخصیت های اصلی، سم و لورا، برای پناه گرفتن در مکان های مرتفع تر، از پله های معروف کتابخانه عمومی مشهور نیویورک بالا می فرایند و درست زمانی که درهای گردان پشت سرشان بسته می گردد، فشار برخورد موج آب پنجره ها را می شکند و آب در ساختمان کتابخانه آغاز به بالا رفتن می نماید. این را می دانیم که تمام شهر نیویورک و معماری نمادین آن به زودی نابود خواهد شد و به یکی از شهرهای ویران شده تبدیل خواهد شد، بدون اینکه فیلم صحنه های دقیقی از آن را نمایش دهد.

فیلم روز پس از فردا (The Day After Tomorrow) که در سال 2004 و بر اساس کتاب (The Coming Global Superstorm) اثر آرت بل و ویتلی استریبر ساخته شده است، داستان هایی از اثرات بالقوه فاجعه بار تغییرات اقلیمی را به تصویر می کشد که در صورت نادیده گرفتن هشدارهای دانشمندان به وقوع خواهد پیوست. نتیجه این تغییرات اقلیمی انواع تغییرات آب و هوایی شدید در مقیاسی است که قبلاً دیده نشده و پس از آن سرمایش جهانی و در نهایت عصر یخبندان تازه رخ خواهد داد.

شهر نیویورک و شهرهای دیگر در سراسر جهان، از جمله لس آنجلس، توکیو، لندن و پاریس، برای ایجاد لذت سینمایی، از نابودی در امان نیستند. روز پس فردا اولین موردی نیست که سیب بزرگ (نیویورک) در آن ویرانی را تجربه می نماید و مطمئناً آخرین مورد نیز نخواهد بود. نکته ای در خصوص تماشای تخریب یک شهر و بناهای تاریخی آن وجود دارد که برای ما لذت بخش است، فرقی هم ندارد که این تخریب بر اثر بلایی طبیعی باشد، یا اصابت شهاب سنگ و تهاجم بیگانگان، یا حمله موجودی غول پیکر و توقف ناپذیر. وقتی بدترین سناریوها روی پرده می آیند، درواقع خود را در جهانیی تصور می کنیم که در آن بزرگ ترین ترس های ما در حالتی اغراق آمیز و تقریباً غیرممکن اتفاق می افتند. اما وجود سوال چه می شد اگر؟ در فکر ماست که باعث می گردد این ژانر فیلم را دنبال کنیم.

اما چرا از تماشای ویرانی شهرها لذت می بریم؟ این پاسخ ریشه در اصول روان شناختی دارد که اولین بار به وسیله زیگموند فروید مطرح شد. او به این نتیجه رسیده بود که وقتی در حال تماشای تحقق بدترین ترس هایمان هستیم، عنصر کوچکی از لذت در ما به وجود می آید. تماشای تصاویر سونامی هایی که شهرها را ویران می نمایند، بیگانگانی به کره زمین ما حمله می نمایند و سایر رویدادهای مخرب، این قدرت را به فکر ما می دهد تا تخیلمان در زمینه این اتفاقات را کنترل کند. فیلم های پادآرمان شهری اغلب نگاهی انتقادی و تفسیری دارند. این فیلم ها به ما هشدار می دهند که اگر نسبت به چیزی اقدام نکنیم، ممکن است نتیجه این باشد، هرچند که این هشدار عموما مبالغه آمیز است و به تهدیدهای واقعی رنگ وبویی فانتزی می بخشد. اگر گامی در جهت توقف تغییرات آب و هوایی برنداریم، آیا شهر نیویورک یخ می زند؟ اگر مانند بازیگران فیلم سیاره میمون ها، میمون ها را در سانفرانسیسکو به حال خود بگذاریم، در نهایت تمدن فرو می ریزد؟ کسی جواب قطعی این سوالات را نمی داند، اما تماشا این که مکان هایی که برای ما آشنا هستند و حتی در آن ها زندگی می کنیم، ناگهان از هم می پاشد، باعث می گردد که فکر ما بخواهد فوراً اوضاع را کنترل کند. علاوه بر این، تماشا برخی از بزرگترین نهادها و نمادهای جامعه که نشان دهنده آرمان های ملت ها و تمدن هستند، مانند سر مجسمه آزادی که در خیابان غلت می زند یا تخریب ساختمان های مجلس، این حس را القا می نماید که تمدن به زودی به خاتمه خواهد رسید.

در سال 1952، پس از اکران فیلم گودزیلا، تماشاگران سینما گزارش دادند که صحنه هایی که در آن هیولای خزنده غول پیکر توکیو را ویران می کرد، چنان آنها را به وحشت انداخت که فریادزنان از سالن سینما بیرون دویدند. بااین حال، باز هم این فیلم برای ملتی که تنها یک دهه قبل تخریب دو شهر بزرگ خود را در اثر حملات هسته ای در جنگ جهانی دوم دیده بودند، فیلم بسیار محبوبی بود. چیزی که در فرایند تکامل موجودی به نام گودزیلا و ویرانگری های آن گم شده است، پیغام قدرتمند ضد هسته ای بود که کارگردان می خواست در راستای راه طولانی بازسازی پس از جنگ، به ژاپن بفرستد. نویسندگان فیلم بعلاوه ایده هایی در خصوص مدرنیته، فناوری و علم در این فیلم گنجاندند که مستقیما با جهانی واقعی و طرز فکر ضدآمریکایی آن دوران ژاپن مرتبط بودند. نابودی توکیو استعاره ای بود از این که چگونه گودزیلا هم موهبت و هم نفرین بود به علاوه نشان داد که نفوذ غرب می تواند به ملت فرصتی بدهد تا بر اساس شرایط کشور خود را بازسازی نمایند.

روز پس از فردا با صحنه ای دراماتیک به خاتمه می رسد: پس از نجات بازماندگان از پشت بام های یخ زده برج های نیویورک، دو فضانورد نشان داده می شوند که از پنجره ایستگاه فضایی بین المللی به نیمکره شمالی زمین می نگرند و چیزی که می بینند پتویی یخی است که روی آن کشیده شده. یکی از فضانوردان به به دیگری می گوید: آیا تا به حال هوا را این قدر صاف دیده بودی؟ اشاره ای مستقیم به اینکه دلیل این فاجعه جهانی خود ما و تأثیر آلودگی های کنترل نشده ما بر زیست بوم بوده است. این فیلم و سایر فیلم های آخرالزمانی، جهان را تنها به خاطر ایجاد هیجان برای مخاطبان به طور کامل از بین نمی برند، بلکه اغلب پیغام اصلی آن ها دادن هشداری به ما است تا به نکاتی توجه کنیم که ممکن است بخواهیم همین حالا به آن ها جامه عمل بپوشانیم؛ قبل از اینکه دیگر نتوانیم در شهرهایی که می سازیم زندگی کنیم.

منبع: archdaily